Beleid is altijd te beïnvloeden
Toby Witte weet dat het werk in de jeugdzorg niet altijd makkelijk is. Er zijn veel regels en protocollen en een stelsel dat dreigt vast te lopen. Toch daagt hij jeugdprofessionals uit mee te blijven denken over verandering. Beleid is volgens hem namelijk altijd te beïnvloeden. “Je kan steen en been klagen, of je kan er wat aan doen. Dat begint met je verdiepen in hoe beleid in het sociaal domein tot stand komt.”
Witte schreef Jeugdprofessionals tussen praktijk en overheidsbeleid om jeugdprofessionals in opleiding daarvoor de kennis en tools te geven. Maar, benadrukt hij, het boek is ook leerzaam en uitdagend voor beleidsmakers, bestuurders en oude rotten in de jeugdzorg. Zelf begon hij zijn loopbaan bijna veertig jaar geleden als jongerenwerker. Daarna volgden verschillende banen in beleid, onderzoek en onderwijs. In zijn laatste functie was hij lector Maatschappelijke Zorg aan de Hogeschool van Rotterdam.
Beleid te veel achter bureaus bedacht
Sinds de decentralisatie van de jeugdzorg in 2015 werken jeugdprofessionals binnen de marges en kaders van een gemeentelijke beleidscontext. Dat beleid wordt volgens Witte te veel achter bureaus bedacht, zonder dat er overigens sprake is van onwil. “Ambtenaren en politici zijn geen grote boze boemannen die jou het werk moeilijk willen maken. Ik denk wel dat ze te weinig notie hebben van de echte problemen op de werkvloer. Daardoor pakt goedbedoeld beleid in de praktijk vaak anders uit.”
Hij ziet te weinig aansluiting van beleid bij de dagelijkse realiteit, waardoor jeugdprofessionals klem zitten tussen regelfetisjisme en ideeën die niet werken. “Een simpel voorbeeld maakte ik mee in Rotterdam. De gemeente wilde jeugdprofessionals inzetten om fraude te helpen opsporen. Daar ontstond terecht veel discussie over, want daar zijn zij niet voor opgeleid en het wringt met hun taak om gezinnen te helpen.”
Bemoeien met beleid
Aan de andere kant constateert Witte dat de meeste jeugdprofessionals weinig interesse voor het beleidsproces hebben. “Dat verbaast mij niet, ze willen in de eerste plaats gezinnen helpen en het onderwijs besteedt er weinig aandacht aan. Maar om je met het beleid te kunnen bemoeien, heb je basiskennis nodig over hoe het tot stand komt.
“Als je er meer van begrijpt, wordt het ook minder saai en abstract.”
Met zijn boek helpt Witte jeugdprofessionals om de nodige vaardigheden te ontwikkelen. Denk aan het lezen van ambtelijke stukken, onderhandelingsvaardigheden en lobbyen. Hij adviseert altijd weloverwogen te werk te gaan. Vraag bijvoorbeeld eerst aan collega’s of zij hetzelfde probleem ervaren. Bij een gedeeld probleem kan je samen optrekken en sta je sterker. “Er zijn altijd mogelijkheden om beleid te beïnvloeden”, stelt Witte, “maar dan moet je wel weten bij wie je moet aankloppen. Binnen de gemeente kan je bijvoorbeeld beter een relatie opbouwen met de ambtenaar die de beleidsplannen schrijft, dan iemand uit de gemeenteraad aanspreken. Andere plekken waar je kan aankaarten dat je tegen beleid aanloopt, zijn bijvoorbeeld de Adviesraad Sociaal Domein in je gemeente of je beroepsvereniging.”
Elkaar opzoeken
Voor de problemen in de jeugdzorg ziet Witte de oplossing vooral in betere samenwerking tussen beleidsmakers en professionals uit de praktijk. De wil is er wel, maar het gebeurt te weinig en iedereen werkt vanuit zijn eigen referentiekader. Witte: “De cruciale boodschap is: ‘zoek elkaar op’. Negen van de tien keer zal blijken dat er interesse is van beide kanten. Wederzijdse nieuwsgierigheid helpt om elkaar beter te begrijpen. Ik denk echt dat we tot beter beleid komen als beleidsmakers vaker op de werkvloer meelopen en praktijkmensen meer meedenken in de beleidsvorming.”
Hij ziet al veel mooie initiatieven, zoals kenniscafés, symposia of discussieavonden, waar beleidsmakers en praktijkmensen elkaar ontmoeten. “Daar wordt zeker naar elkaar geluisterd, er zijn leuke interacties. Maar te vaak gaat iedereen na de borrel naar huis en dat was het dan. Je moet samen wel een volgende stap zetten, geen woorden maar daden!”
“Je kan nú een rol spelen in verandering van de huidige jeugdzorg.”
De hervormingsagenda biedt volop kansen
In de ideale jeugdzorgwereld die Witte schetst, nemen beleidsmakers de uitvoerend professionals serieus en komt beleid bottom-up tot stand. Het jeugdzorgbeleid zou daardoor beter aansluiten bij de werkvloer, wat het werk voor jeugdprofessionals leuk en interessant houdt. Witte gaf al aan dat zij best meer lef mogen tonen om mee te denken in de beleidsvorming. Hij wijst op de concrete kansen die de Hervormingsagenda Jeugd daartoe biedt. “Er is opgeroepen om mee te denken, dat zou ik ook zeker doen wanneer je tegen problemen aanloopt.”
Tekst Eveline van Herwaarden
Jeugdprofessionals tussen praktijk en overheidsbeleid
3e druk | 2024 | Toby Witte