Ervaringen met Praktijkboek relationeel werken
'Het boek daagt studenten uit om naar een diepere dimensie te gaan, daar waar het allemaal om draait: de relatie.' Docent Maite Mallentjer (AP Hogeschool) gebruikt Praktijkboek relationeel werken in zorg en welzijn als basis in de opleiding Toegepaste Gerontologie. Hoe gebruikt ze het in haar lessen? En wat is volgens haar de meerwaarde ervan?
Wat is de reden om juist dit boek te gebruiken?
Wij hebben dit boek gekozen voor de hele module die gaat over het begeleiden van de oudere volwassene. Deze module bestaat uit vier verschillende vakken en de rode draad door al deze vakken heen is het relationeel handelen. Dit is de kern van dit boek. In dit boek wordt de presentiebenadering als een kompas gezien, wat volledig aansluit bij onze opvatting over begeleiden. We richten ons eerder op het relationeel werken, dan op het technische aspect van een begeleidingstraject. Hiermee bedoel ik dat we niet vertrekken vanuit bijvoorbeeld een probleemverheldering, maar eerder uitgaan van het relationele begeleiden.
Hoe gebruik je het boek in jouw lessen?
De zes bouwstenen van het KEUVEL-kader konden mooi gelinkt worden aan de thema’s binnen onze opleiding, zoals empowerment en verbondenheid. Wat ik zelf heel fijn vind aan het boek, is dat naast de praktische insteek ook het filosofische aspect wordt belicht, waardoor de student, mede door de vele praktijkverhalen in het boek, wordt uitgedaagd om het concrete te linken aan het meer abstracte. Zo zien studenten in de diepere laag de relevantie van het KEUVEL-kader en hoe ze er effectief mee aan de slag kunnen, ook door de vele voorbeelden en oefeningen die dit boek rijk is. Tegelijkertijd dwingt het boek hen ook om op een meer abstracte manier te kijken naar onderwerpen. De studenten maakten na elke bouwsteen reflecties, waarin zij aangeven dat zij, door dit te doorkauwen, steviger in hun schoenen staan bij het relationeel werken: zij voelen zich in deze manier van werken gehoord, en geven zelf aan dat ze een hele ontwikkeling hebben gemaakt.
En naast de zes bouwstenen zijn we ook aan de slag gegaan met de hoofdstukken ‘Een relationele gebeurtenis’, ‘Presentie als kompas’ en ‘La petite bonté.
Fijn om te horen dat de studenten zelf aangeven dat ze een echte ontwikkeling hebben doorgemaakt, en dat ze gegroeid zijn in dat relationeel werken.
Ja, absoluut! Ze geven ook aan dat het gedurende hun opleiding de essentie was van hun leerproces. Vanuit onderwijsperspectief was het voor de studenten echt wel mogelijk om die bouwstenen en de andere thema’s uit het boek die aan bod zijn gekomen, zelfstandig te verwerken vanuit het boek, omdat het zo duidelijk omschreven is en omdat telkens weer de koppeling tussen praktijk en theorie wordt gemaakt.
Kun je een voorbeeld geven van hoe je dan te werk ging?
Er wordt tijdens de lessen toelichting gegeven op de bouwsteen en hoe ze ermee aan de slag konden. Ze kregen hierbij dan een opdracht die in de volgende les werd besproken. Het was dan fijn om te zien dat ze in het gesprek hierover van elkaar konden leren. Zo vonden de studenten de bouwsteen ‘empathie vanuit echtheid’ niet makkelijk, maar door daarover samen het gesprek aan te gaan, kwamen ze tot nieuwe inzichten.
Het online platform is heel uitgebreid, heb jij daar inspiratie opgedaan?
Ja hoor, daar heb ik heel veel gebruik van gemaakt, wat een geschenk! Zo goed dat alle opdrachten die ik aan de studenten gaf zijn gebaseerd op het materiaal van op het online platform. Zo sprak het comfort-stretch-stressmodel en de verschillende stappen van verbindende communicatie hen heel erg aan. Ook het krachtenmodel met de metafoor van parels en snoeren, leverde heel wat ‘pareltjes’ van werkstukken op. Heel mooi om te zien hoe studenten aan de hand van al dat materiaal zich dit relationeel werken eigen maakten. Zo was er een student die ervoor gezorgd heeft dat een bewoonster van een woonzorgcentrum weer kon naaien door te zoeken naar omgevingshulpbronnen. Studenten worden ook uitgedaagd om na te denken over het verschil tussen een empowerende aanpak en het gewone 'zorgen voor’.
Knap zeg! Welke tips kun je geven aan docenten die het boek willen gebruiken?
Het is belangrijk om de tijd te nemen om je echt door die bouwstenen te ploeteren en te worstelen, en bijvoorbeeld elke les te focussen op één bouwsteen. Het vraagt wel wat cognitieve vaardigheden, omdat de student echt wordt uitgedaagd om de praktijk vanuit een bijna filosofisch perspectief te zien. Het lijkt me zeker iets om op bachelorniveau mee aan de slag te gaan. Wat hierbij ook praktisch is, is dat elke bouwsteen op zich staat, waardoor je de volgorde zou kunnen aanpassen.
Maar het is wel belangrijk om er echt mee aan de slag te gaan. Daarom is het fijn als studenten al wat werkervaring hebben, door middel van stage, of eventueel kan het boek aangeboden worden tegelijk met stage. De kracht was ook dat de behandeling over de tijd gespreid was, zodat er bij elke bouwsteen een opdracht was gekoppeld. Door na elke bouwsteen op de opdracht te reflecteren, werd dit relationeel werken echt geïntegreerd.
Dankjewel Maite, voor je mooie uitleg!
Praktijkboek relationeel werken in zorg en welzijn
Het KEUVEL-kader als leidraad
1e druk | 2023 | Greet Demesmaeker