Het palet van Jakop Rigter
De auteur van Het Palet van de Psychologie daagt docenten en studenten uit. Wie zijn basiskennis van de psychologische stromingen op orde heeft, is in staat door verschillende brillen naar de praktijk te kijken. Geen enkele theorie verklaart alles en combineren geeft een bredere blik.
'De psychologie boeit me nog net zoveel als dertig jaar geleden'.
Bijna dertig jaar geleden schreef Jakop Rigter de eerste versie van Het Palet van de Psychologie. Onlangs verscheen de vijfde druk van deze onderwijsklassieker. Grondig geactualiseerd, omdat psychologie, onderwijs en hulpverlening altijd in ontwikkeling blijven. Dat geldt ook voor de inmiddels gepensioneerde auteur zelf. We spreken hem via Teams, want Rigter verblijft regelmatig in Frankrijk. “De psychologie boeit me nog net zoveel als dertig jaar geleden. Het is misschien een beetje gestoord, maar ik houd de ontwikkelingen nog dagelijks bij en ben altijd op zoek naar mooie voorbeelden. Die schrijf ik dan op in een zakboekje. Daardoor heb ik weer fascinerende casussen aan het boek en lesmateriaal kunnen toevoegen.”
Schrijf eens een boek
Rigter studeerde psychologie en rolde bij toeval in het vak van docent. “Ik vond het leuk. Kennelijk kan ik dingen goed uitleggen en aansprekende voorbeelden vertellen. Naar aanleiding van een reader die ik had gemaakt, belde Dick Coutinho me op met het voorstel een lesboek te schrijven. Het verkocht goed en hij zei: ‘Schrijf nog eens een boek’. Dat werd Het Palet, waarin ik zeven hoofdstromingen van de psychologie en hun toepassing in de praktijk beschrijf.” In de loop der jaren verschenen bij Coutinho nog vijf boeken van Rigter op dit vakgebied. Sommige schreef hij samen met anderen, waaronder René Diekstra en Malou van Hintum.
Mengen op een palet
De voorkant van Het Palet van de Psychologie toont een schilderspalet. Het staat symbool voor het palet van de hulpverlener. Niet toevallig bevat het zeven kleuren verf, gelijk aan het aantal hoofdstromingen dat Rigter behandelt. Het kennen van de verschillende ‘kleuren’ en in staat zijn ze te mengen ziet hij als de kern van dit boek. “Basiskennis is ontzettend belangrijk. Psychologische stromingen zijn in de loop der tijd meer van elkaar gaan gebruiken. Dat mengen gebeurt ook steeds vaker in de hulpverleningspraktijk. Om het goed te kunnen toepassen, moet je de losse onderdelen natuurlijk wel begrijpen”.
'Eclectisch werken, kennis uit verschillende stromingen kunnen combineren, is een toenemende trend.'
Verschillende brillen
Eclectisch werken, kennis uit verschillende stromingen kunnen combineren, is volgens Rigter een toenemende trend. Hij pleit ervoor dat hulpverleners verschillende brillen kunnen opzetten. Dat geeft een bredere blik en maakt het mogelijk vanuit verschillende theorieën naar een praktijksituatie te kijken. “Niet voor niets hebben we op de bijbehorende website veel opdrachten waarbij je leert om door verschillende brillen te kijken. Het is essentieel te snappen wat je ziet door een bepaalde bril, maar ook wat je dan juist niet ziet.”
In de zorg en in het sociaal domein werken verschillende professionals steeds meer samen. “Je begrijpt elkaar beter wanneer je de bril van de ander kan opzetten. En met een goede psychologische basiskennis ben je ook in staat elkaars taal te spreken.”
Lichaam en geest
Bij het herschrijven van zijn boek verbaasde Rigter zich erover hoe de basis na dertig jaar nog altijd staat als een huis. Opzet, doel en inhoud hebben de tand des tijds uitstekend doorstaan. “Ik heb natuurlijk nieuwe ontwikkelingen toegevoegd. Op psychobiologisch terrein bijvoorbeeld neemt de kennis snel toe. Heel interessant hoe nieuwe ontwikkelingen vaak oude theorieën onderschrijven. Neem de psychoanalyse van Freud, met zijn aandacht voor het onderbewuste. Daar is nu bewijs voor, terwijl het door sommigen eigenlijk al was afgeschreven.”
Rigter gebruikt graag mooie voorbeelden en nam enkele nieuwe casussen op in zijn boek. Voor de verbinding tussen lichaam en geest komt steeds meer aandacht in de psychologie. Daarbij vertelt hij het verhaal van een man met een oorlogstrauma. “Als jong kind maakte hij een bombardement mee en werd onder het puin vandaan gered. Het veroorzaakte een litteken op zijn arm. Tijdens een therapie die hij als volwassene ondergaat, zwelt het litteken op en wordt het rood. Hij had zelf geen duidelijke herinnering aan het bombardement, maar zijn lichaam dus wel. Zoiets vind ik enorm fascinerend. Als docent heb ik gemerkt dat interessante casuïstiek ook studenten bij de les houdt.”
'Wees niet bang om een wat moeilijker boek als dit te behandelen. Het levert studenten enorm veel bagage op.'
Pittig boek
Studenten vinden Het Palet van de Psychologie een pittig boek, weet Rigter. Het bevat voor hen veel informatie en lastige begrippen. Zeker nu jongeren steeds minder lezen, hebben ze er soms een zware dobber aan. Toch daagt Rigter docenten uit het te gebruiken. “Wees niet bang om een wat moeilijker boek als dit te behandelen. Het levert studenten enorm veel bagage op. En op de website staat veel ondersteunend materiaal. Powerpoints, oefeningen en casuïstiek, waarmee je de theorie levendig maakt.”
Met zijn boodschap richt Rigter zich ook op professionals die jaren geleden in de studiebanken zaten. “De nieuwe ontwikkelingen en voorbeelden in het boek maken het ook voor hen het lezen waard. Een goede, actuele basiskennis van psychologische stromingen blijft belangrijk. Dan kan je mengen op jouw palet, blijf je effectief en bij de tijd.”
Tekst Eveline van Herwaarden
Het palet van de psychologie. Stromingen en hun toepassingen in hulpverlening en opvoeding
5e druk | 2024 | Jakop Rigter