Gedragsverandering vanuit Positieve Gezondheid
Vanuit de praktijk is er steeds meer aandacht voor het concept ‘Positieve Gezondheid’ als uitgangspunt voor gezondheidsbevordering. Dit concept benadrukt het welbevinden van mensen in plaats van het ziek zijn en gaat uit van zingeving en de wensen en behoeften van de cliënt. Maar hoe zet je positieve gezondheid in in de praktijk? Drie tips van de auteurs van Gedragsverandering vanuit Positieve Gezondheid.
Tip 1: Het andere gesprek voeren
Zorg- en welzijnsprofessionals focussen vaak op een aandoening, beperking of probleem van iemand vanuit professional perspectief en de oplossing. De aandacht is dus vooral gericht op ziekte en zorg. Positieve gezondheid kiest juist voor de invalshoek van gezondheid en gedrag vanuit zorgvragerperspectief. Gesprekken vanuit het concept positieve gezondheid kunnen leiden tot andere uitkomsten. Zo kan blijken dat achter een gezondheidsklacht een heel ander probleem of andere behoefte schuilgaat. Het helpt mensen bij het inzichtelijk krijgen van wat nu echt belangrijk voor hen is en waar ze aan willen werken. De beste raadgever? Dat is de zorg- of hulpvrager zelf. Neem bijvoorbeeld de cliënt van wie het tweede been werd geamputeerd. Op de revalidatieafdeling ging men met haar in gesprek aan de hand van het spinnenweb. Het enige wat zij werkelijk wilde, was zelfstandig naar het toilet kunnen blijven gaan. Voor al het andere had ze genoeg mensen om haar heen. Daar hebben zij de revalidatie toen volledig op ingezet. De mevrouw was heel gelukkig toen het haar lukte. (Moerman, 2021)
Als je dit je studenten laat oefenen, zorg dan dat ze eerst zelf ervaren wat voor hen belangrijk is door het spinnenweb zelf eerst in te vullen en met elkaar daarover in gesprek te gaan en zorg dat de doelen die ze zelf bedenken klein en concreet zijn.
Tip 2: Motiverende gespreksvoering
Motiverende gespreksvoering is een manier om dat andere gesprek te voeren. ‘Het is een op samenwerking gerichte gespreksstijl die iemands eigen motivatie en bereidheid tot verandering versterkt’ (Miller & Rollnick, 2016). Het brengt eventuele knelpunten aan het licht en kan zorgvragers helpen om hier zelf oplossingen voor te vinden. Als zorg- en welzijnsprofessional help je zorgvragers zelf te ontdekken waar hun intrinsieke motivatie ligt voor de gewenste gedragsverandering. Als patiënten de veranderwens duidelijk kunnen formuleren, onderzoek je samen met hen hoe die verandering eruitziet en wat ze nodig hebben om deze gedragsverandering uit te voeren. Het stellen van een positieve verandervraag. Wanneer je samen met de zorgvrager de uitkomsten van het gespreksinstrument bekijkt, dan is de neiging groot om te kijken naar belemmeringen en wat niet goed gaat. Maar dat is nu juist niet de bedoeling. De vraag aan de zorgvrager is: Wat zou jíj willen veranderen? Waar word je blij van als het lukt om dat te veranderen?
Als je je studenten met motiverende gesprekken gaan oefenen, zorg er dan voor dat ze met hun volle aandacht bij de zorgvrager zijn en wat die te vertellen heeft. Wees nieuwsgierig naar het verhaal achter het antwoord. Wat wil een zorgvrager veranderen, én waarom?
Tip 3: Probeer niet te adviseren
Als zorg- en welzijnsprofessional ben je al gauw geneigd om advies te geven aan zorgvragers. Maar het beste advies dat zij kunnen krijgen, is het advies dat zij aan zichzelf geven. Zij kennen zichzelf natuurlijk het beste. Als zorg- en welzijnsprofessional moet je dus echt op je handen gaan zitten en luisteren, en daarbij los te laten wat jij goed vindt voor de zorgvragers. Door gebruik te maken van motiverende of oplossingsgerichte gesprekvoering ervaren de zorgvragers waar de eigen kracht ligt en houden zij eigen regie.
Ga als zorg- en welzijnsprofessional dus echt op je handen zitten en luisteren, en laat daarbij los wat jij goed vindt voor de zorgvrager. Soms weet iemand niet alles wat nodig is om een probleem op te lossen, en dan kan je helpen door extra informatie te geven. Niet alle antwoorden komen altijd van de persoon zelf. In dit soort gevallen geef je natuurlijk wel advies. Je kunt dit ook doen in de trant van: 'Vind je het goed als ik vertel wat mijn ervaringen zijn of hoe anderen dit gedaan hebben?’
Auteurs Gedragsverandering vanuit Positieve Gezondheid:
John Dierx is lector Leven Lang in Beweging van Avans Hogeschool. Daarnaast is hij lid van diverse commissies binnen het RIVM en de Nederlandse Wetenschapsagenda, bestuurslid bij beroepsvereniging PHned en lid van de Wetenschappelijke Adviesraad van het Institute for Positive Health.
Cindy de Bot werkt als docent en senior onderzoeker bij de opleiding HBO-Verpleegkunde van Avans Hogeschool. Haar focus ligt op de implementatie van het concept positieve gezondheid binnen zorg en welzijn en bij palliatieve zorg.
Andrea Steuns is docent bij de opleiding Social Work van Avans Hogeschool en heeft expertise op het gebied van gezondheidsbevordering en gedragsverandering bij verslaving, preventie en leefstijl.
Marleen Mares is docent en onderzoeker bij de opleiding Fysiotherapie van Avans Hogeschool en heeft expertise op het gebied van bewegen, preventie en ouderen.
In het Webinar 'Positieve gezondheid-zo pas je het toe' vertellen Cindy de Bot en John Dierx hoe gezondheids- en welzijnsprofessionals positieve gezondheid toe kunnen passen en geven zij tips en tricks. Bekijk webinar >
Gedragsverandering vanuit Positieve Gezondheid helpt (toekomstige) gezondheids- en welzijnsprofessionals positieve gezondheid toe te passen vanuit intensieve samenwerking tussen de verschillende betrokken disciplines en geeft de handvatten daarvoor.
Bij dit boek hoort een website met extra praktijkcases, filmpjes, verdiepende literatuur en printbare figuren die studenten kunnen invullen.